İcra hukuku aynı zamanda Cebri İcra Hukuku veya Takip Hukuku olarak bilinmektedir. Cebri İcra olarak bilinen hukuk borçların devlet organlarının kullanılması ile tahsil edilmesini sağlamaktadır. Borçlarını zamanın ödemeyen ve ödemeye razı olmayan kişilere karşı, alacaklıların devletin kuvveti ile bu alacaklarını almalarını düzenleyen hukuk olmaktadır.
El konulan mallar satılarak alacaklıya borcu tutarı ödenmektedir. Bu durumda cebri icranın konusu alacaklının kendisi değil mal varlığı olmaktadır. Bunun yanında bazı durumlarda borçlunun kendisine de cebir kullanabilmektedir. Mal beyanında bulunmayan borçlulara hapis cezası verilmesi bu duruma örnektir.
Cebri İcra Hukuku, İcra Hukuku (cüzi icra) ve İflas Hukuku (Külli İcra) olarak ikiye ayrılmaktadır. İcra hukukunda borçlunun karşısında birden fazla alacaklı bulunabilmektedir. Aynı şekilde borçlunun mal varlığı içerisinde bir veya birden fazla mal cebri icranın konusu olabilmektedir. Bu mal veya mallar icra dairesi tarafından haczedilerek satılmaktadır. Satış sonrası borç tutarı alacaklıya ödenmektedir.
İflas hukukunda ise, Borçlunun karşısında bütün alacaklıları bulunmaktadır. Bu durumda borçlunun bütün mallarına el konulmaktadır. Borçlunun haczedilebilen tüm malları cebri icranın konusunu oluşturmaktadır. Borçlunun tüm mal varlığına el konularak satılmaktadır. Bu satış sonrasında alacaklıların borçları ödenmektedir.
İlamsız yapılan icra işleminin konusu para ve teminat olmaktadır. Bu icra türünde mahkemenin alacağın tahsili için bir mahkeme kararı yani ilamı bulunmamaktadır. Bu sebeple ilamsız icra takibi olarak adlandırılmıştır. Alacağın konusu paradan farklı bir şey ise, ilamsız icra takibi yoluna gidilmemektedir.
Böyle bir durumda ilk olarak mahkemeye dava açılması ve alacak konusunda bir karar yani ilam alınması gerekmektedir. Bu şekilde alacağın devlet kuvveti ile alınması mümkün olacaktır. İlamsız icra takibi konusunda yasalarımızda üç farklı çeşit bulunmaktadır.
- Kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu
- Genel haciz yolu
- Kiralanan gayrimenkullerin tahliyesi
İlamsız icranın konusu para ve teminatlı alacaklar olmaktadır. Bu durumda para ve teminatlı alacaklar dışındaki konular için ilamlı icra takibi yapılabilmektedir. Bu durumda alacağı olan öncelikle mahkemeye dava açması ve alacak konusunda bir ilam alması gerekmektedir.
Mahkemeden alınan ilam ile icra işlemi yapılabilmektedir. Ayrıca para alacağı için de ilamlı icra yoluna gidilebilmektedir.
Mahkemeden alınacak ilam alacağın türüne göre değişmektedir. Alacağın niteliğine göre mahkemeden alınacak ilamın niteliği de değişmektedir. Bu konuda para alacağı için alınacak ilam ile gayrimenkul alacağı için alınacak ilamın içeriği ve niteliği birbirinden farklı olmaktadır. Aynı zamanda bu farklı nitelikteki ilamlar için de farklı icra türleri de oluşmaktadır.
Bu konuda İcra ve İflas Kanununda İlamlı İcra türleri ikiye ayrılmaktadır.
- Para ve teminat borçları için ilamlı icra
- Para ve teminat dışındaki konular için ilamlı icra
Para ve teminat dışındaki konular için ilamlı icra konuları aşağıdaki gibidir.
- Menkul teslimine ilişkin ilamların icrası
- Menkulün tahliyesine ve teslimine ilişkin ilamların icrası
- Çocuk teslimine ve çocuğun kişisel haklarının korunmasına ilişkin ilamların icrası
- Bir şeyin yapılmasına veya yapılmamasına ilişkin ilamın icrası
- İrtifak hakları konusundaki ilamların icrası